KAPASİTE ÇOK BOYUTLU BİR BİLEŞENDİR.

“Kapasite”, genellikle bir sistemin, bir cihazın veya bir organizmanın taşıma veya üretme kapasitesi anlamında kullanılır. Bir sistemin veya bir cihazın kapasitesi, belirli bir süre içinde işleyebileceği maksimum miktar veya hacimdir.

Bir organizmanın kapasitesi ise, belirli bir işi yapabilme yeteneği veya potansiyelidir. Örneğin, bir kişinin öğrenme kapasitesi, belirli bir zamanda öğrenebileceği maksimum bilgi miktarına karşılık gelir.

Kapasite ayrıca, bir malzemenin veya bir yapı elemanının dayanıklılık veya taşıma kapasitesi anlamında da kullanılabilir. Örneğin, bir çelik kirişin taşıma kapasitesi, üzerine binen maksimum yükü taşıyabileceği güç ve dayanıklılığa sahip olmasına bağlıdır.

Kapasitenin ölçü birimi, ölçülen sisteme veya cihaza göre değişiklik gösterir. Genel olarak, kapasite birimleri, bir sistemin veya bir cihazın ne kadar veri, malzeme veya ürün taşıyabileceğini veya işleyebileceğini belirtmek için kullanılır.

Örneğin, veri depolama cihazlarının kapasitesi, genellikle byte, kilobyte, megabyte, gigabyte, terabyte veya petabyte gibi birimlerle ölçülür. Bunlar, depolama cihazının içine ne kadar veri kaydedilebileceğini belirtir.

Endüstriyel ekipmanlar veya fabrikaların kapasitesi, genellikle üretim hızı veya işleyebileceği maksimum malzeme miktarı olarak ifade edilir. Bu durumda, kapasite ölçü birimi, üretim hızı için birim zaman başına üretilebilecek ürün miktarı veya işlenebilecek malzeme miktarıdır. Örneğin, bir fabrikanın kapasitesi, saatte 1000 adet ürün veya günde 5000 ton malzeme işleyebilmesi şeklinde ifade edilebilir.

Kapasite ölçü birimleri, sisteme veya cihaza göre farklılık gösterir.

Birim zaman, kapasite ölçümünde önemlidir çünkü bir sistemin kapasitesi, birim zamanda taşıyabileceği maksimum veri, malzeme veya ürün miktarı ile belirlenir. Bu nedenle, birim zamandaki kapasite, bir sistemin veya cihazın ne kadar hızlı çalışabileceğini ve maksimum kapasitesine ne kadar yakın işlem yapabileceğini gösterir.

Birim zaman kapasitesi, bir sistemin verimliliği ve üretkenliği hakkında da bilgi verir. Birim zamanda taşınabilecek maksimum veri, malzeme veya ürün miktarı arttıkça, sistem daha verimli hale gelir ve daha fazla ürün veya hizmet üretebilir. Öte yandan, birim zamandaki kapasite azaldıkça, sistem verimsiz hale gelir ve daha az ürün veya hizmet üretebilir.

Özellikle endüstriyel veya üretim alanlarında, birim zamandaki kapasite, üretim hattının maksimum hızı ve verimliliği hakkında bilgi verir. Bu, üretim planlaması ve kapasite yönetimi gibi önemli iş kararları alınmasında kullanılabilir.

Birim zamandaki kapasite, ayrıca bir sistemin veya cihazın performansının da bir göstergesidir. Performans testleri, birim zamanda taşınabilecek maksimum veri, malzeme veya ürün miktarını ölçerek, bir sistemin veya cihazın performansını belirleyebilir. Bu nedenle, birim zamandaki kapasite ölçümleri, sistemin veya cihazın performansının iyileştirilmesi için gereken değişiklikleri belirlemek için de kullanılabilir.

Makine kapasitesini etkileyen birçok etmen vardır. Bunlardan bazıları şunlardır:

Makinenin teknik özellikleri: Makinenin boyutu, gücü, çalışma hızı, işleme kapasitesi, verimliliği ve hassasiyeti gibi teknik özellikleri kapasiteyi doğrudan etkiler.

Bakım ve onarım: Makineyi düzenli olarak bakım yapmak ve onarmak, performansını ve ömrünü artırır. Bakım yapılmayan veya düzenli onarılmayan bir makinenin kapasitesi düşer.

Çalışanların becerisi: Makine operatörleri, çalışma teknikleri ve bilgisi, kapasiteyi etkiler. Daha deneyimli, eğitimli ve kalifiye bir personel, makineyi daha verimli bir şekilde kullanır.

Hammaddelerin kalitesi: İşlenen ham maddelerin kalitesi, işlem sürecini ve makinenin kapasitesini etkiler. Daha kaliteli malzeme, daha yüksek kaliteli ürünler ve daha az işlem süresi sağlar.

İşletme yönetimi: İşletme yönetimi, iş planlama, üretim yönetimi, kaynak planlaması, envanter yönetimi ve zaman yönetimi gibi etmenler makine kapasitesine tesir eder.

Çevre koşulları: Makinenin çalışma ortamı, nem, sıcaklık, toz ve gürültü gibi faktörler, kapasiteyi etkiler.

Makine tasarımı: Makine tasarımı, makinenin verimliliğini, kapasitesini ve işlem süresini etkiler. Makinenin tasarımı, işleme kabiliyetini, yüksek kaliteli ürünler elde etme ve daha az üretim kaybı sağlama açısından önemlidir.

Bu nedenle, makine kapasitesi artırmak veya optimize etmek isteyen işletmelerin bu etmenleri  dikkate alması gerekmektedir.

Makine kapasitesinin optimize edilmesi, matematiksel optimizasyon teknikleri kullanılarak modellenebilir. Bu modeller, makine kapasitesinin maksimize edilmesi veya belirli bir maliyet altında maksimum kapasite elde edilmesi gibi hedeflere ulaşmak için kullanılabilir.

Matematiksel olarak, bu optimizasyon problemleri genellikle bir amaç fonksiyonu (objective function) ve kısıtlar (constraints) ile ifade edilir. Amaç fonksiyonu, optimizasyon probleminin hedefini tanımlar. Kısıtlar ise, optimizasyon probleminin çözümünü sınırlayan koşulları belirtir.

Örneğin, bir makinenin kapasitesini optimize etmek için, bir amaç fonksiyonu olarak makinenin üretim kapasitesini, kısıtlar olarak da makinenin teknik özellikleri, işletme koşulları ve üretim talepleri gibi etmenleri ele alabiliriz.

Bu şekilde oluşturulan matematiksel model, optimizasyon algoritmaları ile çözülebilir ve en iyi kapasite değerini sağlayan çözüm elde edilir.

Yurdumuzda, yapay zeka yardımıyla kapasite kısıtına göre optimum çözüm sunan REFLEX yazılımını ele alırsak:

reflex. kapasite kullanımı optimize eder.

Bu amaçla:

• • Kapasite ölçüsünü miktar/saat olarak belirler.
  • Teorik maksimum olan 30 gün/ay/makina X 24 saat/makina = 720 saat/makina kapasitesinden;
    • çalışılmayan günlerin (resmi ve dini tatiller ile toplu izinler)
    • öngörülen bakımların
    • vardiya değişim aralarının
    • öngörülemeyen duruşların (elektrik kesintileri, arızalar, vb.)
    • öngörülen duruşların (kalıp değiştirme, ayarlama, fireye zorunlu çalışma, vb.)

saatlerini düşerek, her makinanın pratik kapasitesini  xx saat/makina olarak hesaplar.

Kapasite bileşkeninin parametreleri olan Makinaları, Rotaları ve Ürün ağaçlarını, İş İstasyonlarını, ERP sistemin “dijital ikizinin yansıması” olarak, ERP den doğrudan aktarır.

Yarı-Ürün Stok Hedeflerini saptar.

Ürün Stok Hedefi kavramı paralelinde, bir üretim safhasından bir sonraki üretim safhasına devredecek Yarı-Ürün Stok Hedefinin kaç günlük üretimi karşılayacağını gün olarak hedefler.  Bu şekilde Üretim artış ve düşüşlerine göre Yarı-Ürün Stok Hedefleri de önceden belirlenen stok politikaları uyarınca otomatik olarak ayarlanır.  Bu ayarlama makinaların öngörülmeksizin ham maddesiz kalmasını önler.

reflex., eğer kapasite darboğazıyla karşılaşırsa, sırasıyla

• Farkı rota seçeneğini otomatik olarak kullanarak
• Ürün veya Yarı-Ürün Stok Hedeflerini otomatik olarak azaltarak
• Darbağazın oluştuğu aydan geriye gidip, boş kapasite olan aylarda fazla üretim yaparak ve bu stokları darboğaz görülen aya doğru otomatik olarak ileri kaydırarak
• Fason üretimi seçeneğini otomatik olarak devreye alarak

kapasite darboğazını gidermeye çalışır. reflex., bu algoritmaların hepsini sırasıyla kullandıktan sonra darboğazı gideremezse, otomatik olarak durarak, tutarsız, çelişkili ve yanlış kararlar verilmesini önler.  Yeniden çalışabilmesi için, darboğazı giderecek parametrelerin kullanıcı tarafından manuel olarak değiştirilmesi gerekir.